अनंत भालेराव हे मराठी पत्रकारितेतील एक प्रभावशाली आणि प्रखर व्यक्तिमत्त्व !
xtreme2day
26-10-2024 14:21:22
7565277
अनंत भालेराव हे मराठी पत्रकारितेतील एक प्रभावशाली आणि प्रखर व्यक्तिमत्त्व !
(जन्म : १४ नोव्हेंबर १९१९- मृत्यू : २६ ऑक्टोबर १९९१)
प्रसारमाध्यमे म्हणजे लोकशाहीचा चौथा स्तंभ समजले जाते. कारण समाजातील प्रत्येक चुकीच्या गोष्टींना आळा घालण्याची ताकद पत्रकारच्या लेखणीत असते. जेव्हा जेव्हा आपण अश्या कर्तृत्ववान पत्रकारांचे स्मरण करतो अश्यावेळी आठवण येते ती झुंजार स्वातंत्र्यसेनानी, स्वातंत्र्योत्तर काळातील ध्येयवादी संपादक अनंतराव भालेराव यांची. अनंत भालेराव हे मराठी पत्रकारितेतील एक प्रभावशाली आणि प्रखर व्यक्तिमत्त्व होते. त्यांची ओळख एक निर्भीड, तटस्थ आणि सामाजिक बांधिलकी जपणारे पत्रकार म्हणून होती. त्यांनी राजकीय, सामाजिक, आणि आर्थिक विषयांवर आपल्या ठाम आणि स्पष्ट मतांच्या माध्यमातून आपली वेगळी छाप निर्माण केली.
कोणत्याही विषयाचा अभ्यास करून त्यावर प्रगल्भ विचार मांडत असत, ज्यामुळे त्यांची लेखनी नेहमीच वाचकांसाठी प्रभावी ठरली. भालेरावांची पत्रकारिता केवळ वृत्त देणे किंवा बातम्या मांडणे यापुरती सीमित नव्हती. त्यांनी सामाजिक, राजकीय, सांस्कृतिक आणि आर्थिक विषयांवर सखोल चर्चा केली. त्यांचे लिखाण तटस्थ असून, त्यांनी निर्भीडपणे सत्ता आणि सामाजिक परिस्थितीवर भाष्य केले. यामुळेच त्यांची प्रतिमा एक जागरूक आणि प्रामाणिक पत्रकार म्हणून निर्माण झाली. तसेच, भालेरावांनी पत्रकारितेच्या माध्यमातून समाजाला जागृत करण्याचे कार्य केले. त्यांचे लिखाण नेहमी समाजहिताचे आणि वास्तवावर आधारित असे, ज्यामुळे ते वाचकांच्या मनात घर करू शकले. त्यांनी तारुण्यात विद्यार्थीदशेतच हैद्राबाद मुक्ती आंदोलनात सहभाग घेऊन तुरुंगवास भोगला. नंतर संपूर्ण आयुष्य शेतकरी, भूमिहीन शेतमजूर आणि समाजातल्या सामान्यांचे प्रश्न मांडण्यात आणि अन्यायाला वाचा फोडण्यात अग्रेसर राहून व्यतीत केले. स्वातंत्र्यसैनिक आदरणीय अनंतराव भालेराव यांचा आज स्मृती दिन.
अनंत भालेरावांनी फक्त दैनिक मराठवाडाच चालवला नाही तर त्यांचे मराठवाडा या प्रदेशाच्या बांधणीतही महत्त्वाचे योगदान आहे. त्यांच्या लेखणीने नेहमीच गोर-गरीब आणि शोषित वर्गांची बाजू लावून धरली. मराठवाड्याच्या प्रश्नांवर त्यांनी पोटतिडकीने भूमिका मांडली इतकेच नाही तर त्यावर मार्ग कसा शोधायचा हे देखील त्यांनी दाखवून दिले. मराठवाड्याला स्वातंत्र्य मिळवून देण्यापासून ते मराठवाड्याच्या उभारणीमध्ये भालेरावांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली. भालेराव यांनी आपल्या लेखणीच्या माध्यमातून मराठवाड्याच्या जनतेला प्रेरणा दिली. त्यांनी निजामाच्या अन्यायकारक आणि अत्याचारी राजवटीवर कठोर टीका केली आणि जनतेच्या मनात स्वतंत्र भारतात सामील होण्याची जाणीव निर्माण केली. त्यांच्या निर्भीड पत्रकारितेमुळे लोकांना आवाज मिळाला आणि त्यांनी आपल्या हक्कांसाठी उभे राहण्याचे धैर्य दाखवले. मराठवाडा मुक्तीसाठी लढणाऱ्या क्रांतिकारकांना भालेरावांनी आपला पाठिंबा दिला. त्यांनी निजामाच्या राजवटीतील जुलूम, अत्याचार, आणि शोषण यांच्यावर लेखणीने प्रहार केला. त्यांच्या लेखनातून त्यांनी जनतेला संघटित होण्यास मदत केली आणि आंदोलनाच्या समर्थनासाठी लोकमत तयार केले. निजामविरोधी लढ्यात अनंत भालेराव यांचे निर्भीड विचार आणि लेखणीने जनजागृती घडवली. त्यामुळे मराठवाडा मुक्ती संग्रामाला बळ मिळाले आणि हा संघर्ष यशस्वी झाला. त्यांचे योगदान केवळ पत्रकार म्हणूनच नव्हे, तर समाजप्रबोधन करणाऱ्या व्यक्ती म्हणूनही मराठवाडा मुक्ती संग्रामात अनन्यसाधारण महत्त्वाचे होते. सुमारे ४० वर्षांहून अधिक काळ पत्रकारिता करून लेखणी चालवणाऱ्या या संपादकाने कधी काळी हातात बंदूक घेतली असेल हा विचार आपण करू शकतो का? पण स्वातंत्र्याआधी बंदूक तर स्वातंत्र्यानंतर लेखणी घेऊन समाज घडवून लोकशाहीची मूल्यं टिकवण्याचं काम त्यांनी केलं.
अनंतराव भालेराव यांचा आणीबाणीच्या काळात झालेला तुरुंगवास हा त्यांच्या निर्भय पत्रकारितेचा एक महत्त्वपूर्ण भाग होता. १९७५ ते १९७७ या काळात भारतात आणीबाणी लागू करण्यात आली होती, ज्यावेळी नागरिकांच्या मूलभूत हक्कांवर आणि व्यक्तीस्वातंत्र्यावर कठोर निर्बंध लागू करण्यात आले होते. या काळात पत्रकारिता अधिकृतपणे नियंत्रित झाली, आणि सरकारविरुद्ध बोलणाऱ्या पत्रकारांना दडपले जाऊ लागले. भालेराव यांनी या काळात सरकारच्या अन्यायकारक निर्णयांवर निर्भयपणे लेखन केले. त्यांनी जनतेला सत्य माहिती देण्यासाठी आणि सरकारच्या अत्याचारांना सामोरे जाण्यासाठी आवाज उठवला. त्यांच्या लेखनात त्यांनी आणीबाणीच्या काळात जनतेच्या हक्कांचे उल्लंघन, अटकडां आणि दडपशाहीच्या कथा, तसेच सरकारच्या अपयशावर तीव्र भाष्य केले.
त्यांच्या या निर्भीक लेखनामुळे सरकारने त्यांना अटक केली. तुरुंगात असताना त्यांनी भोगलेल्या अनुभवांनी त्यांचा पत्रकार म्हणून दृढ विचार आणखी मजबूत झाला. भालेराव यांनी तुरुंगातील कठोर परिस्थितीतही आपले विचार आणि मूल्ये कायम ठेवली. त्यांनी तुरुंगात असताना लोकशाहीच्या मूल्यांचे संरक्षण करण्याच्या महत्त्वावर जोर दिला. तुरुंगवासाचा अनुभव त्यांच्या जीवनावर एक गडद छाप सोडून गेला, परंतु त्याचा सामना करताना त्यांनी आपली लेखणी थांबवली नाही. बाहेर आल्यानंतरही, भालेरावांनी आणीबाणीच्या काळातील अन्यायांविरुद्ध आवाज उठवण्याची प्रेरणा घेतली, ज्यामुळे ते पत्रकारितेत एक प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्व बनले. त्यांचा हा तुरुंगवास म्हणजे सत्याच्या, न्यायाच्या आणि लोकशाहीच्या मूल्यांच्या रक्षणाची एक शौर्यकथा आहे. भालेरावांनी त्यांच्या कारकीर्दीमध्ये ९ हजाराहून अधिक अग्रलेख आणि ८ हजारांहून अधिक विशेष लेख लिहिले आहेत. त्यांचे निवडक लेख कावड आणि आलो याची कारणासी या पुस्तकांमध्ये वाचायला मिळतात. गल्लीपासून ते दिल्लीपर्यंत आणि कोपऱ्यापासून ते कॅलिफोर्नियापर्यंत सर्व विषयांवर त्यांनी लिखाण केले आहे. त्यांच्या लेखणीतली जादू त्यांना एक आदर्श पत्रकार ठरवते. अनंतरावांनी साहित्य चळवळीतही सहभाग घेतला. साहित्य परिषदेत त्यांनी पदे भूषविली. मराठवाडा दैनिकाच्या माध्यमातून नव्या जाणिवांचे प्रवाह साहित्यात आणणाऱ्या साहित्यिकांच्या एका पिढीला त्यांनी प्रोत्साहन दिले. छ. संभाजीनगर येथे मराठवाडा साहित्य परिषदेची स्वतःची इमारत तयार होण्यासही त्यांनी प्रयत्न केले. त्यांना फाय फाउंडेशनचा पुरस्कार, अत्रे प्रतिष्ठानचा पुरस्कार अशा अनेक पुरस्कारांनी गौरविले गेले होते. त्यांच्या नावाने लेखक, कलावंत, पत्रकार आणि सामाजिक कार्यकर्ते यांना अनंत भालेराव स्मृती पुरस्कार देण्यात येतो. प्रखर, निर्भीड पत्रकार अनंत भालेराव यांना स्मृतिदिनी विनम्र अभिवादन!
लेखन व संकलन - श्रीकांत अ. जोशी (आणि क्रिएटिव्ह टीम), माजी आमदार, मराठवाडा पदवीधर मतदारसंघ
बातम्या आणि जाहिराती साठी संपर्क करा.
